Úrskurður umhverfisráðherra um suðvesturlínur staðfestir það órétti sem Þingeyingar eru beittir

Umhverfisráðherra hefur nýlega úrskurðað að suðvesturlínur eigi ekki að fara í sameiginlegt umhverfismat. Ég hnaut um þessa setningu í rökstuðningi ráðuneytisins;

"Er það mat ráðuneytisins að lögin geri einungis ráð fyrir að slíkt mat fari fram einu sinni. Þar sem umhverfismat viðkomandi framkvæmda er ýmist afgreitt eða á lokastigum sé réttmætt að framkvæmdaaðilar geti þess að umhverfismat haldi áfram í sama farvegi og þegar hefur verið markaður." 

Þetta var nákvæmlega staðan sem var uppi varðandi umhverfismat á Þeistareykjum þegar Þórunn Sveinbjarnardóttir snéri við úrskurði Skipulagsstofnunar og setti framkvæmdina á Bakka í sameiginlegt umhverfismat sumarið 2008. Umhverfismat fyrir Þeistareykjavirkjun var komið vel á veg en stefnt var á að því lyki í febrúar 2009. Markmiðið með þessari tímasetningu matsins var að mögulegt væri að framkvæma tilraunaboranir sumarið 2009. Staðan nú er sú að umhverfismatinu hefur þegar seinkað um ár og miklar líkur eru á að því ljúki ekki fyrr en í haustmánuðum. Ákvörðunin hefur þannig þegar seinkað öllum framkvæmdum á Þeistareykjum um ár en mun líklega seinka þeim um tvö ár.

Kostnaðurinn fyrir Þeistareyki ehf hleypur á tugum milljóna bara fyrir vinnuna í kringum hið sameiginlega umhverfismat. Enginn sem vinnur þessa vinnu telur að sameiginlega matið muni bæta nokkru við mat á umhverfisáhrifa framkvæmdanna heldur sé fyrst og fremst um tæknilega hindrun á verkefninu að ræða. Megin kostnaðurinn við ákvörðunina liggur þó í töfinni sem þetta hefur í för með sér fyrir félagið. En tveggja ára töf á framkvæmdum kostar félagið á milli 200-300 milljónir.

Eflaust finnst einhverjum þetta ekki miklir peningar í orkuiðnaði en það er þó ekki þannig farið með eigendur Þeistareykja ehf. Tafir þessar hafa haft mikil áhrif á eigendur félagsins en þrjú sveitarfélög áttu meirihluta í félaginu. Þannig hefur Norðurorka þegar ákveðið að selja sinn hlut í félaginu til Landsvirkjunar, væntanlega hafa þeir Akureyringar ekki séð sér fært að leggja félaginu til 60-70 milljónir á hverju ári meðan beðið er eftir að tæknilegar hindranir stjórnvalda væru yfirstignar.  

Hvernig er þá stað Norðurþings? Hún er auðvitað ekki sérlega sterk. Sveitarfélagið er skuldsett og á ekki gott með að leggja félaginu til 70 milljónir á hverju ári sem drottinn gefur. Sérstaklega ekki eftir að ríkisstjórnin ákvað að framlengja ekki viljayfirlýsingu við Alcoa um byggingu álvers á Bakka. Sú ákvörðun hafði verulega neikvæð áhrif á möguleika sveitarfélagsins til að fjármagna sig. Auðvitað er mun auðveldara að fjármagna orkuframkvæmdir þegar orkukaupandinn er í hendi. Hinsvegar þegar aðilar eru komnir í einhverja skógarferð með ríkisstjórninni í leit að orkukaupendum þ.e. einhverjum öðrum en Alcoa þá vandast málið við fjármögnun.

Væntanlega verður sú ákvörðun ekki umflúin fyrir Norðurþing að selja frá sér hlut sinn í Þeistareykjum ehf, spurningin er meira hverjum og á hvaða forsendum. Fyrir sveitarfélagið er það bagaleg staða því tilgangurinn með þátttöku í félaginu var ekki fyrst og fremst að hagnast á því heldur miklu fremur að sjá til að orkan yrði nýtt á heimaslóð og það sem fyrst. En tæknilegar hindranir stjórnvalda setja sveitarfélagið í stöðu sem það hefur ekki efnahagslega burði til að verjast. Tæknilegar hindranir sem íbúum og fyrirtækjum utan Þingeyjarsýslna er ekki gert að sæta.

Þingeyingar eru beittir órétti. Verða augljóslega að hugsa upp á nýtt hvernig þeir verja hagsmuni sína.